ความหมาย ตัวอย่างคำสอย

ความเป็นมาของความสอย

..........คนอีสานเป็นเผ่าชนที่มีอารมณ์ศิลปิน ศิลปินอีสานอาจกล่าวได้ว่า ร้องลำทำเพลงได้ทุกประเภทและทุกชาติ บ่อยครั้งที่คนอีสานรับจ้างเล่นงิ้วให้กับคนจีน เขาเล่นได้โดยไม่ต้องฝึกหัดงิ้ว ที่เป็นดังนี้เพราะเป็นไปได้ที่คนอีสานกับคนจีน มีชีวิตความเป็นอยู่สัมพันธ์กันมาตั้งแต่ลุ่มแม่น้ำฮวงโหแยงซีเจียงแล้ว

..........ความสอยเป็นมุขตลกนอกเวที ความสอยนี้จะใช้กันในเวลาฟังลำ โดยเฉพาะในจังหวะเดินกลอนและร่ายลำที่เร้าใจที่สุด ความสอยนี้นิยมใช้กับหมอลำเท่านั้น ไม่ปรากฏว่ามีการใช้กับการบันเทิงประเภทอื่น เหมือนการแถมสมภารมักจะใช้ขณะที่พระเทศน์ด้วยเสียงไพเราะเท่านั้น

..........ความสอยนี้ไม่มีหลักฐานว่าเกิดขึ้นที่ไหน เกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อใด และเกิดขึ้นกับชนเผ่าใด จากการสันนิษฐานตามรูปการณ์ของมัน ก็พอจะเห็นได้ว่า มันเกิดขึ้นจากลุ่มแม่น้ำฮวงโหแยงซีเจียง เป็นเวลาหลายพันปีมาแล้ว เกิดกับชนชาติเผ่าอ้ายลาว และเกิดเวลามีอารมณ์สนุกตอนฟังลำเท่านั้น ฟังอย่างอื่นไม่เห็นมีสอยและชนชาติที่สอยได้ ก็คือชนชาติอ้ายลาวเท่านั้น

..........ความสอยนั้น ไม่ใช่ว่าใครๆ ก็สอยได้ คนที่สอยได้นั้นจะต้องเป็นคนฉลาดและมีไหวพริบ และมีปฏิภาณดี ความสอยเป็นสำนวนคล้องจอง ใช้หลายภาษาสลับกันได้ แต่ที่เห็นใช้เป็นหลักอยู่ก็คือภาษาไทยอีสาน และมีภาษาไทยกลางบ้าง แต่ก็ใช้เป็นภาษาประกอบเท่านั้น

.........สอย เป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ที่แฝงไปด้วยอารมณ์ขันของคนอีสาน สร้างให้เกิดความสนุกสนาน วรรณกรรมคำสอยมีความเป็นมาพร้อมๆ กับหมอลำกลอน ในปัจจุบันมีคนนำมาใช้กับหมอลำคู่และหมอลำเพลินด้วย ด้วยความมีอิสระเสรีในการสอย แม้คำสอยส่วนมากจะเน้นหนักในเรื่องทางเพศ แต่ชาวบ้านเขาไม่ถือสากัน กลับเห็นเป็นเรื่องขำขันและสนุกสนานมากกว่า คล้ายคลึงกับกลอนเพอะนั่นเอง .........วรรณกรรมคำสอยแยกออกเป็นประเภทต่างๆ ได้ดังนี้

คำสอยที่เป็นภาษิตคำคม
.............คำสอยประเภทนี้จะมีคติสอนใจแฝงไว้ด้วยความเป็นจริงและสะท้อนให้เห็นชีวิตและความเป็นอยู่ ตลอดจนพฤติกรรมของมนุษย์ในแต่ละชุมชน มีทั้งประเภทที่เป็นคำกลอนสุภาพ และไม่สุภาพ เช่น

สอย... สอย... เฒ่าสิตายขี่ยายคันฮั้ว ยามมื้อเช้าตู่ลูกตู่หลาน
(แก่แล้วยังไม่ยอมรับผิด)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายตายซ้ำ งันเฮือนดีม่วนกุ้ม
(คนแก่เมื่อถึงคราวอายุขัย เมื่อตายไปลูกหลานไม่ค่อยโศกเศร้า)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายปีนขึ้นต้นหมาก เหลียวเบิ่งดาก ว่าแม่นครกตำหมื่อ
(คนแก่ไม่รู้จักประเมินสถานภาพของตนเอง)
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวครู เหลียวเบิ่งฮูบ่ล้างจักเทื่อ
(เป็นการล้อเลียนหญิงวัยรุ่นที่อยากได้สามีที่มีเกียรติ แต่ไม่ปรับปรุงตัวเองให้ดี)
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวดี เหลียวเบิ่งหีบ่ล้างจักเทื่อ
(เช่นเดียวกับคำสอยข้างบน แต่ล้อเลียนหนักไปหน่อย)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายบ่ฮู้จักควม ห่มผ้านวมสี้กันอยู่จ๊ะจ๊ะ
(ล้อเลียนคนแก่ที่มักมากในกามตัณหา)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายงิ้ว หีท่อสองนิ้วกะสิเอาสองหมื่น
(ล้อเลียนผู้หญิงที่ไม่มีค่า แต่อยากได้สินสอดมาก)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายข่อย สี่โคยน้อยปานไม้ดีดหี
(ล้อเลียนผู้หญิงที่ไม่อิ่มในกามคุณ)
สอย... สอย... แกงเห็ดเผาะใส่น้ำเอาะเจาะ เอาพี่อ้ายนี่เถาะขี้คร้านหาผัว
(แสดงถึงความในใจของน้องเมียที่อยากได้พี่เขยเป็นสามี)
สอย... สอย... เขียดอีโม้ขาโป้ทางหลัง สี้กะเป็นหยังพี่อ้ายกูตั้ว
(แสดงถึงความไม่ละอายต่อการทำบาป)
สอย... สอย... เป็ดสี้เป็ดอยู่ใต่ฮ่มไผ่ ไก่สี้ไก่อยู่ใต้ฮ่มทัน ยามมันคันสั่นขนอยู่พรืด... พรืด...
(การนำเอาพฤติกรรมของสัตว์ มาเปรียบเทียบกับคนว่า คนเรานั้นเมื่อถึงจุด ๆ หนึ่งก็ไม่สามารถควบคุมอารมณ์ความรู้สึกของตนได้)
สอย... สอย... ไข่ไก่กะเอิ้นว่าไข่ไก่ ไข่เป้ดกะเอิ้นไข่เป็ด บัดไข่คนเป็นหยังเอิ้นว่าไข่หำ
(นามนั้นสำคัญไฉน)
สอย... สอย... ผักกระโดนกินกับลาบนกขาบ สี้หีตาบ ๆ ปานขี่เฮือแตก
(การร่วมเพศกับหญิงคลอดลูกใหม่ย่อมไม่เป็นที่พออกพอใจ)
สอย... สอย... ผักกะเสดกินกับลาบนกจอก เลือดหีออกมันอยากคาบโคยเสียก
(แสดงให้เห็นถึงหญิงสาวที่อยู่ในวัยที่จะมีสามีได้)
สอย... สอย... ซ้ำข้าวมันพี ซ้ำหีมันจ่อย
(เตือนให้ประเมินกำลังของตนเอง)
สอย... สอย... เฒ่าสิตาย ตายจ้อย จั่งซี่กะสอย... จักนอยสอยอีก
(สมน้ำหน้า)

คำสอยทั่วไป

..........คำสอยประเภทนี้เป็นคำสอยที่เหน็บแนม ประชดประชันและเสียดสีสภาพความเป็นอยู่ และพฤติกรรมของสังคม ตลอดจนบุคคลทุกรุ่นทุกวัย เพื่อความสนุกสนานเพื่อสร้างอารมณ์ขัน ทั้งยังเป็นแนวคิดแก่คนในชุมชนนั้น ๆ ด้วย คำสอยประเภทนี้แยกได้ดังนี้

............คำสอยที่เกี่ยวกับสตรี เป็นคำสอยที่นิยมสอยกันอย่างแพร่หลายมาก ซึ่งผู้ฟังมักจะ ได้ยินได้ฟังบ่อย ๆ ซึ่งยังอาจแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คิอ

............คำสอยเกี่ยวกับสตรีวัยรุ่น จะกล่าวเสียดสีถึงความไม่ประสีประสา หรือความอ่อน ต่อโลกของหญิงวัยรุ่น เป็นทำนองให้คติเตือนใจและประชดประชันมากกว่า การสอยจะมีคำว่า "สาวส่ำน้อย" ต่อจากคำ สอย... สอย...
คำสอยเกี่ยวกับสตรีทั่วไป
............คำสอยเกี่ยวกับสตรีวัยสูงอายุ เป็นคำสอยเสียดสีประชดประชันหญิงสูงอายุ เป็น การให้แง่คิดหรือเตือนสติ มิใช่เป็นการพูดที่ขาดความเคารพนับถือแต่ประการใด ส่วนมากมุ่งเน้น เพื่อความขบขันและสนุกสนานเท่านั้น
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยงอยขี่ขอนจิก บาดห่าขอนพาพลิก ... โอ้ย เบิ่งบ่ได้
(กล่าวถึงการไม่สงบเสงี่ยมของสาววัยรุ่น)
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวดี เหลียวเบิ่งหีบ่ล้างจักเทื่อ
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวแพทย์ เหลียวเบิ่งหีอมแตดจู่หลู่
(เป็นการเปรียบเปรยหญิงที่อยากเจริญก้าวหน้าในชีวิต แต่ไม่พัฒนาตัวเอง)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้ามปลายตาล ไผได้ผัวทหารผู้นั้นฮักซาติ
(ล้อเลียนหญิงสาวที่มีคู่รักถูกเกณฑ์เป็นทหาร)
สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกกด สาวนั่งตดแตดโงโล่งโค่ง
(ล้อเลียนการไม่รู้จักสำรวมในการนั่งของหญิงสาว)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมทางรถ สาวนอนตดหีหมอยเพิงเวิ้บ
(การไม่ระมัดระวังในการนอนของหญิงสาว)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมทางเกวียน สาวนักเรียนสี้ครูประจำชั้น คันบ่เฮ็ดจั่งซั้นสิบ่ได้คะแนน
(การประพฤติผิดศีลธรรมระหว่างครูกับศิษย์)
สอย... สอย... นกขุ่มหลี่กุมสี้นกเขียว ผู้สาวยามเคียว หีจื้นอึจื้นอึ
(ชี้ให้เห็นลักษณะและสภาพของหญิงที่มีกำหนัด)
สอย... สอย... หัวสิงไคเป็นกอพะยะ ผู้สาวมักพระ ตกนรกอเวจี
(เป็นการเตือนสติให้สาวเกรงกลัวต่อบาป)
สอย... สอย... นกขุ่มหลี่กุมสี้นกเต็น ผู้สาวนอนเว็น หีเหม็นเป็นตาหน่าย
(สอนหญิงสาวไม่ให้เกียจคร้าน)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข่วมปลายสีดา ผู้สาวสูบยาควันออกหน่อแตด
(สอนหญิงไม่ให้กระทำในสิ่งไม่ดี)
สอย... สอย... นกแตดแต้ขาเดียวชี้ฟ้า ป้าผู้เดียวสี้ซ้ำซ่าบ่นอ
(แสดงถึงอารมณ์ทางเพศ)
สอย... สอย... นกแตดแต้แตดแต่ตะวิด กินของผิดหีติดกระดูก กินของถูกหีต่งคืนมา
(การรู้จักกินอาหารที่เป็นประโยชน์ โดยเฉพาะหญิงคลอดลูกใหม่)
สอย... สอย... ส้มผักเสี้ยนสังเวียนสังแวะ ใต้ท้องน้อยเป็นฮอยขวานแซะ
(เป็นการเสียดสีผู้หญิงที่นั่งไม่ระวังตัว)
สอย... สอย... ลูกสาวเดียวหีเคียวคือแม่ หีแม่หมอยหีลูกพวมป่ง
(ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายไปบายหำผัวว่าแม่นหมกหม่ำ จ้ำลูกจ้ำมันสิสวยโรงเรียน
(เป็นการแสดงถึงความเลอะเลือนของหญิงชรา)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายโคยผัวว่าแม่นหัวไก่ตี "เสมอแดงสิบบาท" เอาเลยบักแดงลูกแม่
(แสดงความเลอะเลือนและลุ่มหลงในการพนัน)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายตกโพนหมากพริก ลุกขึ้นได้แตดแข็งยิกยิก
(คนแก่แล้วไม่รู้จักเจียมสังขาร)

คำสอยที่เกี่ยวกับบุรุษ

คำสอยมักจะเกี่ยวข้องกับเพศหญิงเสียเป็นส่วนมาก อาจ เป็นเพราะหมอสอยผู้ชายมีมากกว่าผู้หญิงก็ได้ หรือเพศหญิงเป็นเพศที่สงบเสงี่ยม คำสอยที่ เกี่ยวกับผู้ชายก็มีไม่น้อย ซึ่งแยกได้ดังนี้

.............คำสอยเกี่ยวกับหนุ่มวัยรุ่น คำสอยประเภทนี้แสดงให้เห็นถึงความคิดของคนหนุ่ม ที่มีต่อสภาพของสังคมท้องถิ่น หรือพฤติกรรมต่าง ๆ ของคนในชุมชนที่เขามีส่วนเกี่ยวข้อง

...........คำสอยเกี่ยวกับชายสูงอายุ คำสอยประเภทนี้มีลักษณะคล้ายหญิงสูงอายุ กล่าวคือ เป็นคำสอยเสียดสีประชดประชันหรือล้อเลียนความไม่สมประกอบของคนแก่ เช่น ความเลอะเลือน ขี้หลงขี้ลืม เป็นต้น

สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกขุ่มหลี่ คนอยู่นี่อยากสี้กันหมด
(ทัศนคติของคนหนุ่มที่มีต่อเรื่องเพศ)
สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกขุ่มลัน ผู้เฒ่าสี้กันทั้งเด้าทั้งตด
(คนหนุ่มมองคนแก่ในเรื่องเพศเป็นเรื่องขบขัน)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมเสาธง ผู้สาวรำวงเป็นตาห่าของแท้นอ
(ทัศนะของคนหนุ่มที่มีต่อสาวรำวง)
สอย... สอย... นกแคบแคบิยข้วมหลังเล้า ผู้เฒ่าสี้กันหัวฟัดหัวเฟือน
(เป็นการสบประมาทความแก่ตามประสาคนหนุ่มที่ปากอยู่ไม่สุข)
สอย... สอย... ผักกะโดนกินกับลาบปลาสร้อย สี้เด็กน้อยปานขี่เฮือแซม กูย่านแข้กินกูเด
(ทัศนะของหนุ่มที่มีต่อสาวรุ่น)
สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายบก ฝนบ่ตกหัวล้านแตกเขิบ
(เป็นการเสียดสีหรือกระแนะกระแหนคนที่ศีรษะล้าน)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายบ่ฮู้จักศีลห้า บาดห่าเมียเอานมฟาดหน้า... อามะภันเต
(กระแนะกระแหนคนแก่ที่ไม่รู้จักการเข้าวัดฟังธรรม)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายนมเมียว่าแม่นถุงกาแฟ เอาโอเลี้ยงให้ถ้วย แมีอีหนูจ๋า
(เป็นการกระเซ้าเย้าแหย่ของคนแก่)
สอย... สอย... เฒ่าบ้านเพิ่นบ่คือเฒ่าบ้านโต เฒ่าบ้านโตจ่มเซ้าจ่มแลง หรือว่าเพิ่นอยากแทงเจ้าบ่หือ... อีแม่เฒ่า ...อันนี่กะสอย
(เป็นการกระแนะกระแหนคนแก่ขี้บ่น)
สอย... สอย... เฒ่าสิตายอยากกินลาบกระต่าย บ่แม่นของหาง่ายดี้เฒ่าห่าตำหัว
(คนแก่เอาใจยากหรือคนแก่เอาแต่ใจตัวเอง)

คำสอยสมัยใหม่

.................คำสอยที่พัฒนาขึ้นมาให้เข้ากับเหตุการณ์ปัจจุบัน ซึ่งสื่อมวลชน มีอิทธิพลเข้ามาในสังคมไทยอย่างรวดเร็ว วรรณกรรมคำสอยเป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ย่อมมีการ พัฒนาตามไปด้วย

สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักเหยี่ยวถลาลม บัดเขาขึ้นโคม ช่วยด้วยพี่หลี่ถัง
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักสรพงษ์ บัดเขาฮูดซิบลง นี่หรือดำอำมหิต
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักกระทิงแดง บัดห่าเขาแทง กระทิงแดงซู่ซ่าส์
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่เคยเบิ่งทีวี บัดห่าโคยเข้าหี ช่องเจ็ดสีทีวีเพื่อคุณ
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักบานเย็น (หมอลำ) บัดห่าเอ็นเข้าท้อง อย่าติงคีงน้องอย่าติงคีง
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักวาเปกซ์ บัดเขาเอาไปเต๊ก ดมวาเป็กซ์แก้หวัดไหมค่ะ
สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักเป๊บซี่ บัดห่าโคยเข้าหี ... เป๊บซี่ดีที่สุด